پروین درد بی داد داشت - وبلاگ عکس

به گزارش وبلاگ عکس، سرویس ادبیات خبرنگاران ، کورش زرفتن: پروین اعتصامی سراینده نامی ایران، هیچ گاه در تنگنای زندگانی کوتاه خود، مفاهیم بلند انسانی، ملی، میهنی و بایستگی های یک زندگی ساده و برابری خواه و شرافت مندانه را از یاد نبرد. خارخار ذهنش جایگاه انسان بر زمین و واکاوی و باریک نگری در چگونگی رفتار زمامداران با مردم بود.

جان مایه و ساختار فکری و سگالی پروین بر دو خوشه داد و مهر راسخ است. مهرورزی در میان آدمی در شمار دغدغه های برجسته پروین است. او برای به میان کشیدن این فروزه و صفت مقدس خداوندی از هر زبانی و زاویه دیدی که بایسته است، بهره می گیرد تا تلنگری بر وجدان دینی و اجتماعی مردم بزند.

مناظره چه در پیکر انسان با انسان و چه در پوشش گفتگوی دو غیر انسان یا دو بی جان، برای آشکارسازی اندیشه های درونی اش و به چالش کشیدن مفاهیم همبسته با اخلاق، خوشبختی، کوشش، نکوهش فقر و ناداری، پاسداشت مهربانی و انسانیّت ساده ترین راه چاره پروین به شمار می رود.

سیر و گذار اندیشه های نهفته در سروده های پروین از بیرون به درون است. او نخست در آیینه جامعه خوب نگاه می نماید و زشت و زیبای آن را در درون و سپس در شعر بازتاب می دهد. پروین هیچ گاه در انتقاد و سره سنجی به گرفتاری های اخلاقی و اجتماعی و مالی مردم یکسویه نمی اندیشد و ابعاد گوناگون این مشکل را آنالیز می نماید. اگر گاه به روش سیاستمداران خرده می گیرد، پیشتر شرایط فردی افراد جامعه را مورد نقد قرار می دهد؛ زیرا باورمند است که کار جوهر آدمی است و یک انسان نبایست بی کار باشد. نیز مهروزری به یکدیگر را پایه ای بنیادی و دو سویه برای خوشبختی جامعه می داند. دو قطعه نغمه رفوگر و بی پدر نمایانگر این اندیشه است:

جز نام نیک و زشت نماند ز کارها/ جز نیکویی مکن که دنیا نیست پایدار

یا:

پدرم مرد ز بی دارویی/ وندرین کوی سه داروگر هست

با خوانش سروده های پروین اعتصامی می توان به این برآیند روشن رسید که او راز و راه خوشبختی فردی و اجتماعی آدمی را نخست خودشناسی و در پی آن کوشش و کار و مهربانی و سپس باریک نگری در کار سیاستمدارانِ چیره بر مردم می داند. قطعه در خانه بازتاب دهنده چنین اندیشه ای است:

بگشای گر که زنده دلی وقت پویه چشم/ بردار گر که کارگری، بهر کار گام

دیدگاه و نظریه خوشبختی تن و روان آدمی که در اشعار پروین پرتو دارد، همه در گذار از شناخت درون به بیرون است. چکیده این اندیشه در فرهنگ ایران باستان نمود ویژه دارد. پروین به فرد دارای حقوق شهروندی نخست خویشکاری های خودش را گوشزد می نماید که دفاع از حق زندگی و آزادی است؛ آن گاه توجه او را به انتقاد و ستم ناپذیری از نهاد ستم کار فرا می خواند. قطعه سرنوشت بیانگر اندیشه های آزادی خواهانه پروین است:

چه سود صحبت شاهان چو نیست آزادی/ چرا دهیم گران مایه وقت را مقرون به صرفه

وارون دیدگاه بعضی جامعه شناسان و روشنفکران که سیاست های چیره بر جامعه را مسبّب فقر و عدم پیشرفت می دانند، او نخست آدمی را مورد انتقاد قرار می دهد که پایه سازنده یک جامعه و حقوق شهروندی است. نیز ناهنجاری فردی و اجتماعی که در اشعارش بازتاب دارد، برخاسته از نگاه ژرف او به اجتماع است. نگاه او در لایه های پایین جامعه ایستا نیست و گاه به طبقات بالادست جامعه و یک راست به طبقه حاکمان کشانده و چفت می گردد. قطعه اشک یتیم به این موضوع پرداخته است:

بر قطره سرشت یتیمان نظاره کن/ تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست

سامانه فکری و پیغام فردی، اجتماعی، سیاسی پروین اعتصامی برای رهایی بخشی فرد و جامعه این است که رسیدن به خوشبختی مادی و معنوی از گذری به نام خودشناسی و راسخکردن نقطه ضعف های درونی به نقطه نهایی یعنی به انتقاد گرفتن حاکمان سیاسی جامعه می رسد.

دادورزی و پاسداشت داد از برجسته ترین ویژگی های سامانه سگالی و فکری پروین است. خارخار فکر پروین در مفهوم رویاروی داد و بی داد جای دارد. او همیشه از بی دادِ چیره بر جامعه در رنج است و می کوشد در هر گاه و جای، نشتری بر این دمل چرکین وارد کند. در قطعه های فریاد حسرت و صاعقه ما ستم اغنیاست این اندیشه درخور تماشا است:

برزگری پند به فرزند داد/ کای پسر این پیشه پس از من تراست

... گفت چنین کای پدر نیک رای /صاعقه ما ستم اغنیاست

شاید بتوان گفت که چهره خشن بی داد بیشتر در قطعه مناظره که گفت وگوی دو قطره خون است، به خوبی آشکار و پیداست:

درخت جور و ستم، هیچ برگ و بار نداشت/ اگر که دست مجازات میزدش تبری

پروین اعتصامی را می توان در شمار بانوان پیش آهنگ دانست که می کوشد جامعه خود را از بی خردی، بی مهری و ستم بپیراید و روح فردی و اجتماعی مردم را به گوهر خرد، داد، آسایش و آزادی آراسته کند.