ساندویچ مغز با نون اضافه! - وبلاگ عکس

به گزارش وبلاگ عکس، سیدسروش طباطبایی پور:آن روزهاهروقت صحبت از مغز به میان می آمد، یاد ساندویچ مغز می افتادم! غذای محبوب دوره نوجوانی ام که آن را بیش تر از هر چلوکباب و پیتزایی دوست داشتم.

در دوره دبیرستان، اطلاعاتم از مغزِ انسان کامل تر شد؛ یکی از پیچیده و شگفت انگیزترین اعضای بدن که از میلیاردها نورون یا سلول عصبی تشکیل شده و کار اصلی اش، دریافت اطلاعات و پردازش آن است.

اما دستاورد دیگرم، مرا بیش از گذشته، متوجه این عضو بزرگ اما کوچک در جمجمه ام کرد؛ وقتی فهمیدم که فکر، هوش، احساس، حافظه، خلاقیت و خیلی دیگر از توانایی های انسانی که به آن می نازیم، از این عضو سه حرفی بال و پر می گیرند.

و این روزها، به این باور رسیده ام که برای قدم زدن در جهانی انسانی، باید بتوانم خوب فکر کنم و از مغز مبارکم، خوب کار بکشم. حالا خبر خوب برای من، این است که دریافته ام، روان شناسان معتقدند که برخلاف باور رایج، انسان می تواند اصول، شیوه ها و مهارت صحیح فکرکردن را بیاموزد.

در این شماره از صفحه چراغ راهنما، می خواهیم کمی به موضوع فکرکردن بپردازیم و تنها اشاره ای هر چند کوتاه داشته باشیم به خلاقیت یا تفکر خلاق که یکی از میوه های ارزش مند درخت مغز است. در شماره های بعدی چراغ راهنما، این موضوع را بیش تر بررسی می کنیم.

• جادوی تفکر!

نوزاد چند ماهه ای را در نظر بگیرید که در اتاقی مشغول تماشای میز، صندلی یا اسباب بازی هایش است. حالا یکی از اشیای اتاق، توجه اش را به خود جلب و او تلاش می کند به سمتش برود. حالا شما کمی تلاش کنید تا او را بخندانید! احتمالاً اگر برای کودک خیالی، اداهای وحشتناک در نیاورید، او خواهد خندید.

درواقع کودک قصه ما برای درک جهان اطرافش، سه قدم برداشته:

قدم اول: با چشم، گوش و دیگر حواسش، محرکات دیداری و شنیداری اطرافش را دریافت نموده.

قدم دوم: آن ها را درک نموده و برای برقراری ارتباط با آن ها، اندیشیده.

قدم سوم: پس از تجزیه و تحلیل، نسبت به آن ها واکنش نشان داده.

قدم دوم، همان اتفاقی است که به آن فکرکردن می گوییم. درواقع تفکر، شامل هر نوع فعالیت ذهنی است که به یک عکس العمل، حل یک مسئله، تصمیم گیری یا فهم مطلب کمک می کند.

شاید تصور کنید که قدم اول یا قدم سوم، تنها از طریق حواس پنج گانه تان تحقق می یابد و هیچ ربطی به مغز مبارکتان ندارد، اما سخت در اشتباهید. از نگاه زیست شناسان، حتی دیدن و شنیدن هم به واسطه چشم و گوش، اما از طریق مغز انسان امکان پذیر خواهد شد.

• تفاوت مغز با ذهن!

یک دستگاه کامپیوتر خانگی را در نظر بگیرید. این دستگاه از قطعاتی تشکیل شده که داخل کِیس کامپیوتر قرار گرفته است و کار پردازش و تحلیل اطلاعات را انجام می دهند. این قطعات، شبیه مغز انسان است که در جمجمه ما قرار گرفته است. به عبارت دیگر، مغز، پایگاه فیزیکی ذهن است.

اما در همان حال، وقتی رایانه شما روشن است، چیزهایی روی صفحه نمایشگر کامپیوتر ما ظاهر می شود که نمود عینی و بیرونی رایانه شماست؛ این اطلاعات و تصاویر، شبیه ذهن انسان است.

• انواع تفکر؟

روان شناسان به موضوع تفکر، از جنبه های مختلف پرداخته اند؛ اما نگاه اصلی شان، بررسی تفکر کاربردی در زندگی است. یعنی همان ویژگی ای که ما را از دیگر موجودات، متمایز می کند. آن ها معتقدند این گونه تفکر، پیش نیاز اساسی ورود به زندگی عقلانی و اخلاقی است.

اما تفکرِ کاربردی را به سه بخش تقسیم نموده اند:

1. تفکر تصمیم گیری: وقتی بر سر دو یا چندراهی های زندگی قرار می گیرید، کدام راستا را انتخاب می کنید؟

2. تفکر حل مسئله: وقتی در راستا زندگی، برایتان مسئله ای پیش می آید، به چه راه حلی می اندیشید؟

3. تفکر خلاق: برای رسیدن به اهداف زندگی، آیا راستاهای تکراری را انتخاب می کنید یا به فکر راه ها و تجربه های تازه هستید؟

• خلاقیت!

خلاقیت، مجموعه ای از توانایی هایی است که شما را به سوی ایجاد افکار، ایده ها و راه های جدید هدایت می کند. نکته مهم در مورد خلاقیت، آن است که بدانید، تفکر خلاق فقط درباره هنر و یا موسیقی صدق نمی کند؛ اگر معلم ریاضی شما مسئله ای را از نگاه خودش حل نموده، شما می توانید برای حل آن مسئله، با اتکا به تفکر خلاقانه، راستاهای دیگری را امتحان کنید؛ یا اگر معلم فارسی شما، مفهوم مصرعی را از نگاه خودش بیان نموده، شما می توانید به مفاهیمی جدید از نگاه خودتان فکر کنید.

نکته دیگر این که نباید خلاقیت را با تنبلی و نداشتن مهارت، یکی گرفت. کسی می تواند مسئله ریاضی را به شکلی خلاقانه حل نماید که به آن مبحث درسی اشراف کامل داشته باشد و روش حل معمول و تکراری آن مسئله را بداند.

• تقلید!

نقطه مقابل خلاقیت، تقلید است و اگر بخواهید میزان خلاقیت خودتان را در زندگی بررسی کنید، یکی از راه هایش این است که ببیند در تصمیم گیری های ریز و درشت زندگی، مستقلید یا مقلد؟

برای این که این موضوع برایتان روشن تر شود و میزان خلاقیت خودتان را بسنجید، ببینید برای چه تعدادی از این نمونه سؤال ها، دلیلی در ذهنتان دارید:

1. آیا دلیلی برای انتخاب رشته تحصیلی تان دارید؟ (انتخاب خودتان بوده یا به خاطر حرف والدین یا به تقلید از دوستی نزدیک، این رشته را انتخاب نموده اید؟)

2. آیا دلیلی برای انتخاب مدل لباس هایتان دارید؟ (انتخاب خودتان بوده یا...)

3. آیا دلیلی برای انتخاب کلاس های تابستانی خود دارید؟

یاد این شعر از مولوی عزیز افتادم که بسکمک او را خلاق ترین شاعر می دانند:

خلق را تقلیدشان بر باد داد / ای دوصد لعنت براین تقلید باد...

• مغازه دودهنه دلیرآقا!

خاطره های فراوانی از جناب مغز در دوره نوجوانی دارم؛ از وقتی که معلم می گفت: مگه مغزت رو اجاره دادی پسر... گرفته تا وقتی که مغزم سر کلاس ریاضی، به تعطیلات می رفت. اما خوشمزه ترین آن مربوط به دوره متوسطه اول بود؛ وقتی که بچه ها زنگ های تفریح، توی حیاط درندشت مدرسه، مثل اسب می دویدند و حسابی انرژی و گاهی هم آتش می سوزاندند.

بوفه مدرسه ما برخلاف حیاط، خیلی کوچک بود و بچه ها برای این که مغزشان از کار نیفتد، یا باید کلی هله هوله از خانه می آوردند، یا صبر می کردند تا زنگ بخورد و یک راست بروند سراغ دلیرآقا!

تا زنگ خانه می خورد، صف جلوی مغازه دودهنه دلیرآقا، عین صف صبح گاه، دور و دراز می شد و دلیرآقا هم با دلیری تمام، ساندویچ ها را تند و تند، لای کاغذ می پیچید و همراه با نوشابه، تحویل بچه ها می داد.

غذای ویژه دلیرآقا، ساندویچ مغز بود؛ ساندویچی که بچه ها می گفتند برای اولین بار، خودش آن را اختراع نموده؛ مغز زعفرانی همراه با زرده تخم مرغ و کلی ادویه های مخصوص، همراه با سس طلایی عجیب و... نزدیک بود یادم برود؛ نان اضافه تَفت داده شده در روغن!

بچه ها می گفتند همین ساندویچ مغز خلاقانه، زندگی دلیرآقا را از این رو به آن رو نموده است؛ البته آن روزها من خیلی به این حرف ها کاری نداشتم. مهم این بود اگر هفته ای یک بار، مغز خلاقانه دلیرآقا به شکم مبارکم نمی رسید، مغزم کار نمی کرد؛ یعنی رابطه بسیار مستقیمی بین شکم من با مغز برقرار بود و از همان روزها، ماجرای مغز، آن هم از نوع خلاقانه اش، ماجرایی حیاتی و مهم شده بود.

اما حالا و بعد از 30 سال، از زاویه دیگری به ساندویچ های مغز دلیرآقا نگاه می کنم؛ این که اگر او هم مثل بقیه همکارانش ساندویچ مغز درست می کرد و در راستا طبخ آن، هیچ تغییری ایجاد نمی نمود، آیا باز هم آن همه طرف دار، جلوی مغازه اش صف می بستند؟