شوک کرونا و ضرورت بازنگری در صنعت نشر - وبلاگ عکس

به گزارش وبلاگ عکس، خبرنگاران- هادی حسینی نژاد: وقتی از پیوستگی یک جریان صحبت می کنیم و نام فرایند، فراگرد یا فرایند را بر آن می گذاریم، حواسمان هست که این حرکت در گذار زمان و تاریخ، الزاما به معنای پیشرفت نیست. توقف ، پس رفت و درجازدن، از آسیب های مرسوم در یک فرایند به شمار می آید. بنابراین عیب یابی و اصلاح مداوم مسائل، از ملزومات راهنمایی یک فرایند است. گاهی هم البته به خودآمدن و احیا، تنها با واردشدن شوک های بیرونی و ایجاد شرایط جدید، محقق می گردد؛ اتفاقی که به نظر می رسد با شیوع بیماری کرونا، اتفاق افتاده و همگان را به بازنگری و اصلاح رویه های سابق و بازتعریف مناسبات در شکل و شمایلی تازه واداشته است.

صنعت نشر در دهه های اخیر، دست آوردهای قابل توجهی داشته است. رسیدن تعداد عناوین چاپ اولی از زیر 1000 به بالای 60هزار عنوان در سال، دست ِکم از حیثِ آمار، یکی از این دست آوردهاست. پیشرفت هایی که در صنایع چاپ و وابستگان آن رخ داده نیز، غیرقابل انکار است اما کاهش شمارگان متوسط کتاب به زیر 1000 نسخه، افزایش چشم گیر قیمت کتاب، کمبود ویترین و زیرساخت های لازم در فراوری، توزیع و فروش کتاب، ایجاد و پررنگ شدن آسیب هایی چون کتابسازی، قاچاق کتاب، بازارهای موازی و... نیز قابل انکار نیستند.

ورود بیماری منحوس کرونا به ایران، بعد از ایجاد چالش های اجتماعی و مالی در سطح کلان، خیلی زود حلقه های مختلف صنعت نشر را نیز دچار شوک کرد. تعطیلی کتاب فروشی ها از شروع اسفند و برگزار نشدن سی وسومین نمایشگاه کتاب تهران در فروردین ماه که روی دست ماندن کتاب هایی که ناشران مانند هرسال برای فروش نمایشگاهی روی آن ها سرمایه گذاری نموده بودند را به همراه داشت، اولین شوک های وارد شده به بازار کتاب بودند. در ادامه سال نیز، کاهش مراجعه به کتاب فروشی ها و لغو رویدادهای کتاب محور، چرخه مصائب نشر را در سال 1399 کامل کرد تا آسیب هایی که از سال ها قبل در رگ و پی این صنعت، ریشه دوانده بود، زخم را به عصب برساند!

حمایت های دولتی در قالب پرداخت تسهیلات، برگزاری چهار طرح فصلی و یک نمایشگاه پرفروش مجازی در کنار تکاپوی صنوف نشر در این سال، خوشبختانه جلوی بخش قابل توجهی از مخاطرات و آسیب های محتمل را گرفت؛ اما به نظر می رسد این شوکِ نابهنگام، با به چالش کشیدن رویه های مرسوم در فرایند صنعت نشر، درس های حائز اهمیتی را به فعالان این حوزه داده است که می توان با به کار بستن آن ها، ضمن اصلاح کاستی ها و مسائل، مسیرهای تازه ای را برای آینده این صنعت در کشور، ایجاد کرد. دیگر دوره انتشار کتاب -از انتخاب اثر، کسب شناخت از احتیاج بازار، معین تیراژ و میزان سرمایه گذاری، قیمت گذاری، انتخاب کانال های توزیع و فروش- به شکل سنتی، سر آمده است و...

یکم؛

انتشار کتابِ خوب، متناسب با احتیاج و میزان مطالبه در جامعه، گام اول است که نتیجه اش می گردد گزیده کاری. افزایش آماری فراوریات، خوب است اما همه می دانیم که کتابسازی و کپی زدن از روی دست یک دیگر، چه سهم پررنگی در این بازار دارد!

دوم؛

شاید وقت آن رسیده است که ناشران به گزینه هایی چون چاپ در برابر تقاضا و سفارش، جدی تر فکر نمایند اما به طور کلی، دیگر باید رفته رفته انتخاب تیراژ های بالا و تنها با اتکا به تخمین های سنتی و برحسب تجربه را کنار بگذاریم.

سوم؛

ملاحظاتِ کرونا و زیست در شرایط قرنطینه نشان داد که ظرفیت خواندن در قالب های مختلف، نزد مخاطبان وجود دارد. با این اوصاف، انتشار در قالب های الکترونیک و سایر شیوه های مرسوم دیجیتال، باید به شکل جدی، مدنظر ناشران قرار بگیرد.

چهارم؛

موزعان این موضوع را به خوبی درک نموده اند که در این روزگار، انحصارگری حسابی رنگ باخته است. دیگر ناشر لَنگ موزع نیست و می تواند از کانال های مختلف، فراوریات خود را در بازار عرضه کند.

پنجم؛

موزعان این را هم می دانند که در رقابت با بازارهای موازی، اتکا به روش های سنتی توزیع و منتظر سفارش کتاب فروش ماندن، راه به جایی نمی برد. با رایج شدن شبکه های اجتماعی و خدمات مبتنی بر فضای مجازی، دیگر زمان نوآوری در تبلیغ، معرفی و روش های بازاریابی است.

ششم؛

قاعده کتاب فروشی هم دیگر عوض شده است. فعال شدن کتاب فروشان در شبکه های اجتماعی، دیگر یک شرط غیرقابل انکار است که هم آن ها را در فروش های از راه دور پیش می اندازد و هم ابزاری به دستشان می دهد برای تبلیغ، اطلاع رسانی، جذب مخاطب و تشکیل باشگاه های مجازی مشتریان.

هفتم؛

در دنیا امروز، استارتاپ ها حرف اول را می زنند. طراحی و بارگذاری اپلیکشین های کارراه بیانداز در اتمسفر کتاب و کتابخوانی، باید سرعت بگیرد تا ضمن ذائقه سازی، احتیاج مخاطبان در قالب های و فرم های نوین، تامین گردد.

هشتم؛

صنایع چاپ از حرکت به سمت چاپ دیجیتال (رومیزی) و همگام شدن با شیوه های انتشار الکترونیک (گرافیک دیجیتال) ناگزیرند.

نهم؛

بدون شک، پیش فرض تحقق تمام موارد فوق، کسب آموزش های لازم و ارتقاء علمی و فنی دست اندرکاران نشر است. آموزش به خودیِ خود، آن قدر اهمیت دارد که در یک بندِ مجزا، بر آن تاکید کنیم.

دهم؛

و اما دولت... طبیعتا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی امور فرهنگی در کشور و معاونت امور فرهنگی این وزارتخانه به عنوان مسئول مستقیم در حوزه نشر، باید به تحول در شکل خدمات خود، سرعت دهند و با در نظر دریافت شرایط جدید، چه بسا اولویت بندی های تازه ای را در دستورکار بگذارند.

***

حالا که عدوی کرونا بر تمام مناسبات و ملاحظات اجتماعی ما سایه انداخته، به نظر فرصت خوبی است تا با تجربه کردن مسیرهای تازه، به ارتقاء صنعت نشر و مجهز شدن به تکنولوژی های جدید، امید ببندیم و اسباب خیر را بگسترانیم.